Dziś trochę historii. W społecznej świadomości bardziej znajomo i przekonywująco brzmi adwokat. To ten który występuje w sądzie, prowadzi kancelarię adwokacką. Kto ma problem prawny, szuka prawnika, w domyśle adwokata. Radca prawny? To chyba taki radca w urzędzie. Może reprezentować w sądzie..? Wiedza o zawodzie radcy prawnego wciąż jest niewielka. Dodatkowo, funkcjonujący w Polsce dualizm zawodów prawniczych nie ułatwia wyboru i decyzji komuś, kto zwyczajnie szuka pomocy prawnej i zastanawia się do kogo właściwie ma iść.
Zawód adwokata ma nieco dłuższą historię. Niektórzy i całkiem słusznie, szukają korzeni zawodu adwokata już w czasach starożytnego Rzymu. Z kolei zawód radcy prawnego rzeczywiście początkowo polegał na obsłudze prawnej podmiotów państwowych i czasowo miał nawet przypisany na tę obsługę monopol. Jednak z końcem lat osiemdziesiątych, wraz ze zmianami ustrojowymi Polski, nadejściem gospodarki wolnorynkowej i uchwaleniem 2 kwietnia 1997 roku Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, kolejne ustawy i nowelizacje przepisów o wykonywaniu zawodu radcy prawnego bardzo zbliżyły do siebie zawód radcy prawnego i zawód adwokata. Wreszcie zmiana przepisów kodeksu postępowania karnego, które weszły w życie dnia 1 lipca 2015 r. i dały możliwość radcy prawnemu występowania w procesie karnym w charakterze obrońcy w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe, zrównała właściwie ostatnie różnice pomiędzy adwokatem i radcą.
Dziś adwokat i radca prawny różnią się jedynie tym, że radca prawny w przeciwieństwie do adwokata może wykonywać swój zawód w ramach umowy o pracę, a adwokat nie ma takiej możliwości. Radca zatrudniony w ramach umowy o pracę nie może jednak występować w charakterze obrońcy w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe, z wyjątkiem radcy zatrudnionego „na etacie” jako pracownik naukowy i naukowo-dydaktyczny. Radca prawny niepozostający w stosunku pracy może natomiast tak jak adwokat, być obrońcą w sprawach karnych.
Każdy adwokat i każdy radca prawny jest obowiązkowo zrzeszony w samorządzie zawodowym, z tym że radcy mają swój samorząd radców, a adwokaci swój samorząd adwokacki. Przynależność do samorządu łączy się z szeregiem praw i obowiązków, o których nieco dalej.
I jeśli zobaczą Państwo na sali rozpraw prawnika w czarnej todze z zielonym żabotem – to adwokat. Jeśli będzie miał czarną togę z niebieskim żabotem – to radca. Inna ciekawostka to używane potocznie określenie „mecenas”, które nie jest tytułem zawodowym ale zwyczajowym, grzecznościowym zwrotem używanym zarówno wobec jednego jak i drugiego.
Tyle różnic. A co łączy radców i adwokatów?
I radca prawny i adwokat muszą mieć ukończone studia prawnicze oraz trzyletnią aplikację, czyli praktyczną naukę wykonywania zawodu, zwieńczoną pozytywnie zdanym państwowym egzaminem zawodowym przed Komisją powołaną przez Ministra Sprawiedliwości. Każdy radca prawny i adwokat obowiązany jest do pogłębiania wiedzy prawniczej, między innymi poprzez systematyczne uczestnictwo w szkoleniach zawodowych prowadzonych także przez swój samorząd.
Radca prawny i adwokat przy wykonywaniu swojej profesji, obowiązani są kierować się zasadami etyki zawodowej. Zbiór zasad dla radców zawarty został w Kodeksie Etyki Radcy Prawnego, a dla adwokatów w Kodeksie Etyki Adwokackiej. Adwokat i radca jest obowiązany zachować w tajemnicy wszystko o czym się dowiedział w związku z udzielaniem pomocy prawnej.
Radcy prawni i adwokaci wykonują zawód zaufania publicznego polegający na świadczeniu pomocy prawnej. Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy Prawo o adwokaturze „Zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami.”. Jak stanowi art. 6 ust. 1 ustawy o radcach prawnych „Świadczenie pomocy prawnej przez radcę prawnego polega w szczególności na udzielaniu porad i konsultacji prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed urzędami i sądami w charakterze pełnomocnika lub obrońcy.”
Świadcząc pomoc prawną i radcowie prawni i adwokaci występują przed sądami i urzędami w charakterze pełnomocnika lub obrońcy, włączając w to występowanie przed Sądem Najwyższym, Trybunałem Konstytucyjnym, Naczelnym Sądem Administracyjnym, Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Europejskim Trybunałem Praw Człowieka.
Skoro historia tych dwóch zawodów należy do przeszłości, a dziś tyle łączy adwokata i radcę prawnego, po co istniejący podział na dwie korporacje? Zgłaszane są już pomysły połączenia radców prawnych z adwokatami w jednym samorządzie, czy jednak coś z tego wyjdzie, przyszłość pokaże. Tak czy inaczej dobrze mieć świadomość, że wybierając się do prawnika, można udać się zarówno do radcy prawnego czy też do adwokata.
Źródła:
Ustawa z 6 lipca 1982 o radcach prawnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 75 t.j. ze zm.)
Ustawa z 26 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze (Dz.U. z 2020 r. poz. 1651 t.j. ze zm.)
Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 30)
Uchwała Nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014 roku w sprawie Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.
Obwieszczenie Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 27 lutego 2018 roku w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej).